Üyelik tarihi: Dec 2012 |
Mesajlar: 4.010
|
|
User ID: 17722
|
Tecrübe Puanı: 214748377
| Reputation: 2147483647
| |
|
İbrahim Balaban
İbrahim Balaban, akademik öğretim görmediği halde kendisini sanat çevrelerine kabul ettirmiş bir ressam. Bursa'nın Seç köyünde 1921'de doğan İbrahim, on altısında "mapus"a düşüyor. Bir serüven bile değil bu, onun için. Elma toplamaya gider gibi gidiyor...
Dağın yamacında bir in var, iki yüz koyun alacak büyüklükte, iki köylü oraya hintkeneviri depo etmişler, esrar üretiyorlar. İbrahim'in babası Hasan Çavuş'a, "Kârlı bir iş tuttuk, 10 lira ver, seni de ortak edelim," demişler. O, işin içyüzünü bilerek ya da bilmeyerek, vermiş 10 lirayı, ortak olmuş. Bir adamını gönderirmiş ine. O gün yollayacak kimse bulamayınca, oğlu İbrahim'e iş buyurmuş. İbrahim de türkü söyleye söyleye varmış dağın yamacına. Hiçbir şeyden haberi yok...
Gece karakola ihbarda bulunulmuş, ine giden yollar kuşatılmış. Mavzerler patlıyor... Esrar üreten iki kişi yakalanıyor. İbrahim dağa çıkıp kurtuluyor. Sonra da "içeriye" düşüyor. Orada "yüreğine öfke, kafasına bilgi, eline beceri" giriyor.
Küçüklüğünden beri ötede beride resim çizmeye çabalayan Balaban, başlıyor içerdekilerin portrelerini yapmaya...
Üç ay sonra salıveriliyor. Ve öğreniyor ki, 16 bin lira para cezasına hüküm giymiş. Çok büyük para! Bunu hapse çeviriyorlar. Üç yıl yatması gerekiyor. Yeniden cezaevi... Üç yıllık köy okulunu bitiren İbrahim orada okumaya, okuduklarını anlamaya çalışıyor; kitaplar, sözlükler getirtiyor,
işte o sırada ünlü şair Nâzım Hikmet geliyor Bursa mapushanesine. İçerdekiler ondan söz ediyorlar hep. "Kim ki bu Nâzım Hikmet?" diye soruyor Balaban. Anlatılanlar kafasını karıştırıyor. Onun resim yaptığını öğrenince, "Aman," diyor, "para vereyim de, benim resmimi de yapsın." Amacı, ondan "hüner kapmak." "Para almaz," diyorlar, Balaban büsbütün şaşırıyor. Birisi, "yalnız boya parası alır," diyor. Balaban 250 kuruş götürüyor resmini yaptırmak için...
Nâzım Hikmet diz çöktürüyor onu; kalemini diklemesine, yanlamasına uzatıp ölçü alarak çiziyor. Ağzında da üfürük (ıslık).
Balaban da ondan öğrendiklerini uyguluyor öteki mahpusların portrelerini yaparken. Bir yandan da üfürük çalıyor. "Evvelce böyle yapmazdı, kalemi yüzümüze doğru tutmazdı," diyor mahpuslar. "Zenaatı kapmış ustadan."
Babası bir kızla nişanlamış Balaban'ı. Kızı almak isteyen bir başkası varmış, o da hapse düşmüş. Onu içerde hiç rahat bırakmıyor. Günün birinde de vuruyor (bıçaklıyor)...
Üç yıllık cezası dolup da dışarıya çıkınca, babası everiyor (evlendiriyor) Balaban'ı. Ama o hiçbir şeyle ilgilenmiyor. Başında büyük dert var, dünyası kararmış. Yaşadığı toplumda bir delikanlının vurulması demek, aşağılanması, ele güne rezil olması demek... Ancak öcünü alırsa kurtulabiliyor bu onursuzluktan. Bu yüzden, Balaban da insan içine çıkamıyor. Ya evde oturup resim çiziyor ya da kırda bayırda dolaşıyor. Bir de tabanca ediniyor. Ve günün birinde kıyamet kopuyor; "düşmanı" mezara gidiyor, kendisi -on ay sonra- yeniden mahpushaneye... işte bu üçüncü girişte, Nâzım Hikmet'e çırak duruyor. Artık dünyası pırıl pırıl... Yıllarca, durup dinlenmeden çizip boyuyor. Ama tablolarının hiçbiri istediği gibi değil. Bir eksiklik var... Ustası, onun bu tedirginliğinin ayrımında. Bir gün çağırıyor Balaban'ı, "ders yapacağız", diyor, ilk gün felsefe dersi... Usta anlatıyor, çırak dinliyor. Ertesi gün kendisine anlatılanları bir bir yineliyor ustasına. İkinci gün sosyoloji, üçüncü gün ekonomi politik... Maltada volta atarlarken anlatılıyor dersler. Defter, kalem, kâğıt, kitap yok...
İki üç ay sonra dersler sona eriyor. Nâzım Hikmet, "Ben büyük şairim, sen de büyük ressamsın," diyor. "Tekrarla bu sözü." Balaban yineliyor. Usta bunu her gün söyletiyor.
Bir ara ustayla çırak birbirinden ayrılıyor. Balaban'I İmralı'ya, yarı açık cezaevine yolluyorlar. Savcının sağladığı olanakla Balaban orada iki yıl eşekleri, öküzleri, doğayı çiziyor. İlk tablosunu oranın doktoru satın alıyor. Balaban şaşıp kalıyor bir resim için kendisine para ödenmesine... Yeni gelen savcı ise, önce onu Edirne'ye, Yanık Kışla'yı boyamaya gönderiyor, ardından hücre hapsine. Ve "infazını yakarak" Bursa Cezaevine geri yolluyor. İki ay sonra çıkacakken, sekiz yıl daha yatması gerekiyor. Ama ne gam! Bir kez daha ustasına kavuştu ya!...
1950'de çıkan Af Yasası Balaban'a özgürlüğünü geri veriyor. Askerliğini yapıyor, 1953'te Fransız Kültür Merkezi'nde ilk sergisini açıyor. Elli dolayında tablosu satılıyor bu sergide. Önce köyüne gidip evleniyor, ardından Anadolu'yu dolaşarak Hitit kabartmalarını, bereket tanrılarını inceliyor; bunlardan "maya alıyor."
Balaban, daha ilk sergisinde dikkatleri çekmeye başlamıştı. Ünlü Türk ressamı Abidin Dino, bu sergiden önce, 1950'de, Yaprak dergisinde çıkan yazısında şöyle diyordu:
"Balaban'ın resimlerine vuruldum, günlerce bunları düşündüm, sevindim, kaygılandım. (...) 'Hapishane Avlusundaki Kadınlar' resminin önünde, Giotto'nun isminden başka isim gelmiyor akla. Resmin kuruluşu, yüzlerin özü, duruşlar, hepsi ezberimde. Balaban'ın resmi neden bu kadar yer etti bende? Balaban'ın yağız bir atı var ki, aklımdan çıkmıyor, arkadan çizilmiş, boynunu yere eğmiş bir at. Balaban'ın atı, elleri ile görmesini bilen bir ressamı haber veriyor. Belli ki Balaban, o atın bakımı ile uğraşmış, onu eyerlemiş, sulamış tımar etmiş, otlatmış. Böylesine bir ilgi ile çizilen at, Balaban'ın atı olur. İşin içinde sevgi ile bilgi birarada." Balaban, kendine özgü üslubuyla uzun bir dönem kırsal kesim yaşamını aktardı tablolarına...
Kendi kendini yinelemekten kaçınan Balaban, yeni tekniklere, -kendi resim dünyasının dışına çıkmadan- yeni tema arayışlarına yöneldi. Artık sanatını dönemlere ayırıyor: Birinci Dönem, ikinci Dönem, Nakışsı Dönem, Oyuncaksı Dönem, vb...
Onun 1970'lerden sonra dizi resimlere aktardığı başlıca temaları şöyle sıralayabiliriz: Kente göçenleri ve Almanya'ya işçi göçünü konu alan "Kaldırımlarda Dolaşanlar" ve "Göç", "üretenlerin Suretleri", "Çocukların Sevinci", "Anadolu Kadınları"... Son sergisindeki ana tema, "Geçmişin Masala Duruşu"dur. Aşık Garip, Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun, Ferhat ile Şirin gibi halk hikâyelerini, Karagöz ile Hacivat'ı, Nasreddin Hoca'yı yeni birduyarlıkla işleyen Balaban bu temayı başka bir tanımla da dile getiriyor: "Aşkımızın Resme Duruşu."
Kullandığı tekniklere gelince... Bunlar, kendi deneylerinin sonucu olan tekniklerdir.
Tutkalı resim yüzeyine yayarak açık-koyu farklarıyla kapatmak, kendisinin "oyma resim" adını verdiği resmi derinlik izlenimi uyandıran çizgilerle alanlara bölme, yine kendine özgü ışık-gölge kullanımları...
Balaban, aynı zamanda bir yazar ikisi anı-roman, üçü denemeler toplamı niteliğinde beş kitabı var: Şair Baba ve Damdakiler, 1968; Dağda Duruşma, 1990; Balaban, 1962; İz, 1965; İzdüşümü, 1969. Yarım yüzyıllık sanat geçmişine sahip bu otodidakt ressamın, Türk resim geleneğinden kaynaklanan özgün üslubuyla çağdaş sanatımızda kendine bir yer açmış bulunduğunu söyleyebiliriz.
Mapushane Kapısı, 1944
Nazım Hikmet?in Fırçasından Balaban Portresi, 1941
Bahar, 1949
İşte seyreyle gözüm,
hünerini Balaban?ın.
İşte şafak vakti, Mayıs
ayındayız.
İşte aydınlık:
akıllı, cesur,
taze, diri, insafsız.
İşte bulut:
Kaymak gibi lüle
lüle.
Nazım Hikmet (Bu tablo için yazmıştır.)
Doğum, 1950
Ekin Biçenler, 1951
Hastahane Önü, 1953
Gurbetçiler, 1954
Harman, 1958
Seçköy?ünden Feyzioğlu Ali?nin kızı,
harman yerinde su döküyor dombaylara.
Dombaylar kızgın tuğladan
dombaylar kırmızı kara.
Ben de dombaylar gibi,
eydim kafamı toprağa.
Su dök!
serinleyeyim!
Nazım Hikmet (Bu tablo için yazdı.)
Hasat, 1968
Göç, 1972
Demet Taşıyan İki Kadın, 1984
Fakir Baykurt ?Balaban, köylü yaşayışını, renklerle, nakışlarla dile getirmiş. Görenler hayran oluyorlar. Şimdiye kadar köy resmi yapılmadı mı? Nakış resme girmedi mi? Hatta sanatımızın böyle anlayışlı bir şekilde köye yönelmesine bakıp: ?Köy, köy, köy? bıktık artık!? diyenler bile çıkmadı mı? İbrahim Balaban?ın sergisini gezerken, ?Bıktık!? diyene rastlamıyoruz. Balaban resimleri, şimdiye kadar yapılan nakışlı köy resimlerinden çok ayrı. O, çizdiği uzun bir köylü bacağını çorap nakışlarıyla doldurup resim yaptım sananlardan değil. Köy insanını, köy tabiatını, sadece resim olsun diye nakışlamıyor. Bir öfkeyi, bir hıncı ortaya döküyor.? der.
Göç, 1988
Balaban resmi, belli kalıpları aşarak, şema resminin çok ötesine geçer ve resimsel dinamizmin en tipik özelliklerini bize gösterir. Türk insanının yaşamsal dinamizmi, doğa, insan ve gerçekler karşısındaki tutumu, kendine özgü hicivle birlikte Balaban estetiğine taşınır. Hiçbir Balaban resmi hüznü ihtiva etmez. Kuru sıkı bir fanteziyi de barındırmaz. Yüksek bir şiirsel düzlem, renk-biçim diyalektiği ve o yapıya eşlik eden içerikle birlikte, hayatı hüzünle değil, mutlulukla kavramış bir sanatçının gülen zekasını ve lirik pentürünü oluşturur.
Küfe Taşıyan Kadınlar, 1989
İbrahim Balaban sanatıyla Anadolu?dan ve Anadolu insanından bir demet sunar. Yaşadığı toprağın ve yurdunun insanının resmini çizer. Anadolu kadınının sorunlarını göz ardı etmez. Balaban?ın kadınları üretken emekçi kadınlardır. Anadırlar, ninedirler, sırtında çocuklarını taşıyan analardır. Doğuran, emziren, büyüten analarımızdırlar. Resmin içindeki ana bakış, ana motif, yurdu için çarpan bir yürek belirgin olarak öne çıkar.
Harman, 1993
Nazım Hikmet, Mahpushaneden Kemal Tahir?e Mektuplar?da ?Ben burada bir ressam Yunus Emre keşfettim. Köylü, orta köylü, köy mektebinde okumuş, berberlik ediyor içerde. Ben resim yaparken başımdan ayrılmaz, nihayet bir gün boya istedi, verdim ve ilk iş olarak aynada kendi resmini yaptı. İkinci portre bir şaheserdi ve şimdi üç aydır şaheser portreler yapmakla meşgul. Bütün boyalarımı ona verdim.? diye yazar.
1995
İbrahim Balaban Türk resim tarihinde Anadolu?nun, halkın dilidir. Hem Anadolucu hem de evrensel değerlere sahip entelektüel aydın örneğinin, önemli temsilcilerindendir.
Çocukların Oyun Sevinci, 1998
Melih Cevdet Anday, 26 Ekim 1953 Akşam?daki yazısında şöyle diyor: ?Çabalamaktan hepsi bitkin, çoğu pırtılara bürünmüş, koyu bir yoksulluk içinde görünen insan kalabalıkları seyredene hiç de umutsuzluk vermiyor. En çok yürek paralayıcı konularda bile Balaban, sevinç, umut öğelerini araya katmasını bilmiş. İbrahim Balaban resim dünyamıza taptaze bir hava getiriyor. Özsüz, konusuz, salt çizgiden, renkten kurulu biçimcilik akımına karşı koması, stilizasyonda hayat ölçüsünü bir an unutmaması onun belki en büyük başarısıdır.?
Fenerli Ana ve Çocuğu, 1998
Balaban?ın ?Sanat yaşantının izdüşümüdür. Konu bir özdür, her öz kendi kabuğunu yapar. Ben insanı santimetrik ölçülerle değil, diyalektik yöntemlerle resmediyorum. İnsan-doğa ilişkisinde üretim araçlarının insana bir kimlik kazandırdığını ve bu nedenle benim resimlerimi de biçimlendirdiğini söyleyebilirim. Ben boyaları açık koyu leke endişesiyle değil, figürlerin özünde çakmaklanan ışığı yakmak için kullanıyorum. Ata göre insan değil , insana göre at çiziyorum.? diye ortaya koyduğu kuram sanatının temelini oluşturmaktadır.
Sarhoşlar, 2004
Ekin Taşıyan, 2006
Ekin Biçen, 2006
Macuncu, 2006
O, bu güne kadar Şair Baba?sının istediği gibi kan gütmeden 2000?den fazla tablo ve bunun birkaç katı kadar desen üreterek 50?den fazla kişisel sergi açtı, birçok karma ve grup sergilere katıldı. Eserleri yurtdışında Amerika dahil birçok ülkede sergilendi. Anılar, denemeler (resim sanatı üzerine), hikayeler ve ikisi roman olmak üzere yayınlanmış 11 kitap yazmıştır. Ayrıca adına yayınlanmış 4 adet kitap vardır. |
01-21-2017
Teşekkürler
__________________
Benzer Konular
